Columns door de jaren heen

Theater en literatuur liggen vaak ten grondslag aan het scenario. Filmmuziek is en wordt gecomponeerd door de meest vooraanstaande componisten. Fotografie vormt de basis voor het camerawerk, en de art-direction is nauw gelieerd aan de beeldende kunst. En dan laten we animatie en documentaire gemakshalve nog even buiten beschouwing. Het verklaart waarom menig fervente filmliefhebber maar al te graag andere kunstuitingen opzuigt. Het is de voornaamste reden ook waarom Cinebergen voortdurend op zoek is naar kruisbestuivingen met muziek, fotografie, literatuur en beeldende kunst en daarvoor samenwerking zoekt met bibliotheek Bergen, Museum Kranenburgh, de Kunst10daagse, en welke kunstzinnige organisatie in de omgeving dan ook. Binnen het Cultureel Platform dat Bergen sinds kort rijk is, hebben we al het initiatief neergelegd om met vereende krachten te gaan werken aan een sfeervol herfstfestival, waarin de relatie tussen muziek en film centraal komt te staan.
In ons aanstaande educatieproject sporen we jongeren aan om instellingen en organisaties te filmen die kleur geven aan de drie dorpskernen van Bergen. Daar vallen naast de Abdij van Egmond en de Noorderhoeve in Schoorl ook de Koorvereniging en Kranenburgh onder. Met laatstgenoemde instelling onderhouden we inmiddels een hechte band. Zo willen we hun zomertentoonstellingen B is for Bird, waarin gastcurator Hanne Hagenaar de vogel in het werk van hedendaagse kunstenaars bijeen brengt, larderen met films waarin vogels een centrale rol spelen. Geen medium dat je immers zo direct het gevoel kan geven even los van de aarde te komen en vrij als een vogel hemelwaarts te stijgen als de film. Vogelfilms zijn er dan ook in alle categorieën, van de blockbuster – bijna alle superhelden kunnen door het heelal vliegen – tot de animatiefilm. Films waarin vogels vrijheid en een nieuw leven aankondigen, zoals Bird People of Until The Birds Return, maar ook films waarin zij het kwaad belichamen, zoals The Birds van Hitchcock. Kinderfilms zoals Kauwboy of Iep, waarin de vogel de eenzaamheid van het kind verlicht. Kes van Ken Loach is daar ook een fraai voorbeeld van. Of films waarin vogels de hoofdrol voor zich opeisen, zoals in documentaires als The Travelling Birds, en in animatiefilms waarin de vogel doorgaans uitgedost wordt met menselijke (on)hebbelijkheden.
De mooiste vogelfilms gaan we in de maanden juli en augustus op het grote doek vertonen. Welke dat worden laat ik deels van u afhangen. Tot 4 juni kunt u uw favoriete vogelfilm aan ons doorgeven via: info@cinebergen.nl. Onder de inzenders verloten we een aantal vrijkaarten voor een vogelfilm naar keuze en de Kranenburgh expositie.
Paul Hegeman 

Ronduit somber gesteld was men over de Nederlandse cinema die, zoals een CEO van de Pathé bioscopen het scherp verwoordde, ten onder dreigt te gaan aan een eenzijdige stortvloed aan romantische komedies. Als ook de jongens uit de commerciële hoek dat beginnen te memoreren, dan is de situatie echt zorgelijk te noemen. Want afgezien van het feit dat de vooraanstaande filmfestivals in de wereld hun neus ophalen voor Nederlandse films – daar was in Cannes en Venetië geen millimeter van te bespeuren – brengen zij ook in eigen land steeds minder geld in het laadje. En dat laatste doet natuurlijk de alarmbel rinkelen. Met als gevolg dat het doorsnee discours te vaak gaat over publieksbereik of beschikbare budgetten. Je zult de commerciële heren zelden kunnen betrappen op een uitlating over intrigerende scenario’s, uitdagende onderwerpen of vernieuwende vormen.
Gemengd, omdat de bioscoopsector ook in 2017 weer kon terugkijken op een succesvol jaar. Het bioscoopbezoek in Nederland steeg afgelopen jaar met 5,3% naar een totaal van bijna 36 miljoen toeschouwers. Optimistische cijfers die perfect aansluiten bij de constatering dat de cinema wereldwijd nooit eerder in haar honderdjarige bestaan zo populair is geweest.
Bij elk nieuw fenomeen, van streaming tot illegaal downloaden, wordt zij dood verklaard om er steevast sterker uit te komen. Het ritueel om gezamenlijk in het donker een andere werkelijkheid te ondergaan is gewoonweg niet uit te roeien. Ze heeft bewezen van alle tijden te zijn en ze kan in het geringste geval enkele uren afleiding bieden, en in het beste geval hart en ziel beroeren. En daarom ben ik steeds weer een gelukkig mens als ik in onze knusse Zwarte Schuur de parels van de wereldcinema mag aanschouwen.
Wat heb ik recentelijk zeldzaam genoten van Loving Vincent en Visages Villages, maar ook van Thelma en On Body and Soul. En dan heb ik The Best of IDFA on Tour en het Godard weekend niet eens genoemd.
Het gaat wereldwijd goed met de cinema, dat bewijst de programmering van februari eens te meer, met nu al klassiek te noemen Oscarkandidaten als Call Me By Your Name en Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, die vergezeld gaan van fantasierijke kinderfilms (Ferdinand), spraakmakende documentaires (The Long Season) en Europese subtiliteit (Paradise en Médecin de campagne). Maart belooft Februari nog te overtreffen. 2018 gaat een magisch filmjaar worden.

Paul Hegeman (programmeur)

Belangrijker nog dan een geschikte locatie of professionele apparatuur vonden we de wetenschap dat er genoeg gelijkgestemde (film)zielen zouden zijn om de organisatie te schragen. Die zielen bleken er in overvloed te zijn, waarna Cinebergen aan een gestage ontwikkeling kon beginnen om tenslotte uit te groeien tot de bijzondere ontmoetingsplek die het nu is. geïmproviseerde rieten stoelen werden vervangen, de zaal verbouwd, het geluid geoptimaliseerd, de projector gedigitaliseerd, en het theatercafé tot aan de koffie toe op sfeer gebracht. Een perfecte entourage waarin het fijn vertoeven is. En dat doen anno 2016 dan ook meer dan 25.000 bezoekers per jaar, de speciale (school)voorstellingen en diverse educatiebijeenkomsten voor jong en oud niet meegerekend. Elf à twaalf voorstellingen per week, waarbij jaarlijks zo’n 170 films vertoond worden, die naast de klassiekers en de kinderfilms het allerbeste representeren dat de wereldcinema te bieden heeft. Hoe we dat doen? Met elkaar! Slechts anderhalve betaalde kracht coördineren liefst 120 vrijwilligers, die de meest diverse taken voor hun rekening nemen. Zonder hen zou Cinebergen niet bestaan. Ook zonder de jaarlijkse donatie van haar Vrienden van Cinebergen niet. Ook zonder de adverteerders en sponsors niet. Zonder hen zou ons prestigieus programmablad gewoon niet bestaan. Ook zonder de jaarlijkse steun van Europa Cinemas niet, het prestigieuze gezelschap van wereldwijde filmtheaters waartoe Cinebergen nu enkele jaren behoort. Ook zonder de steun van de gemeente niet. Alhoewel ik mijn stem hier wat matig. Immers aan ons absoluut bescheiden verzoek om jaarlijks één euro per hoofd van de Bergense bevolking bij te dragen, heeft zij na 20 jaar nog immer niet kunnen voldoen. Zou het niet een fantastisch gebaar van de gemeente zijn om uitgesproken op 22 november, de dag waarop wij precies 20 jaar bestaan, ons te verblijden met een dergelijke nobele intentie? Dan kunnen we met een meer solide basis de toekomst tegemoet zien.
Snel hoeven we zogezegd niet te gaan, maar verder willen we wel. Hoe fijn zou het niet zijn om ons een extra vaste kracht te kunnen veroorloven of een intieme tweede zaal. En verder moeten we ook! Want Cinebergen mag niet achterblijven bij de technische ontwikkelingen en moet net als andere filmtheaters bijvoorbeeld een nieuw, prijzig kassasysteem introduceren. De film die ons vierde lustrum luister bijzet, is de Gouden Palm winnaar van dit jaar, I, Daniel Blake van Ken Loach. Een ode aan de kracht van saamhorigheid.
Paul Hegeman (voorzitter)

De marketeers van Hollywood zijn blijkbaar zo machtig dat zelfs de Chinese markt zich voor hen gewonnen geeft. Daar waar de Amerikaanse cinema nog origineel is, zoals in Foxcatcher, Inherent Vice, Birdman of Irrational Man – niet toevallig films die Cinebergen heeft vertoond – delft zij het onderspit. Wat heeft dat met Cinebergen te maken, hoor ik u vragen. Alles! Daar waar de luxueus gestoffeerde multi- en megaplexen in de kleinste provinciesteden als paddenstoelen uit de grond rijzen, knokt Cinebergen al bijna twee jaar voor een extra kleine zaal, waar plaats is voor prolongaties, klassiekers, speciale – filmische – evenementen en welk experiment dan ook. Het zweet staat ons daarbij op het voorhoofd. Want zie maar even de financiële middelen bijeen te vergaren voor een aangepaste verbouwing en digitale filmuitrusting als je drijft op idealisme en hartstocht, deugden die doorgaans op gespannen voet staan met de wetten van de vrije markt. Als je het nagenoeg zonder overheidssteun moet stellen. En als je bescheiden plannen steeds weer doorkruist worden door een schijnbaar eeuwig durende parkeerproblematiek rond Het Hof. Maar zo lang we van uw steun verzekerd zijn – Word Vriend van Cinebergen ! – vegen we dat zweet onmiddellijk van ons voorhoofd om van de Zwarte Schuur een oase te maken in een te vaak dor maatschappelijk veld.

Paul Hegeman

Die is mogelijk gemaakt dankzij de steun van Piet-Jan van den Kommer – ontwerper en bouwer van interieurs, zoals ook Archimaat Architectenbureau, Ernst Nijdam Bouwkundig Tekenbureau en Scholten Drankenhandel & Slijterij zich van hun genereuze kant hebben laten zien.

Hun steun is een absolute noodzaak, daar Cinebergen helaas niet, zoals andere filmtheaters in het land, kan bogen op een substantiële overheidsbijdrage. De 15.000 euro die we bij de Gemeente na 15 jaar knokken eindelijk wisten los te peuteren, is inmiddels vanwege de economische crisis al weer met 10% teruggebracht. En dezelfde crisis zorgde er tevens voor dat ons blad dit jaar liefst 2 pagina’s met adverteerders is kwijt geraakt. Overbodig om te zeggen dat sponsors evenmin staan te dringen om onze krappe kas bij te spijkeren.

Gelukkig staat daar zoveel moois tegenover. Cinebergen is opgenomen in het prestigieuze gezelschap van de betere filmtheaters van Europa. Europa Cinemas heet deze overkoepelende organisatie die ons ook financieel steunt. Dat is, tot wij de barrière van 500 voorstellingen – wij zijn al over de 400 – per jaar hebben genomen, nog in samenwerking met Povadja in Alkmaar. Een wankele basis daar onze filmbroeders in Alkmaar momenteel aan het infuus liggen.

Daarnaast worden we uiteraard gesterkt door onze Vrienden van Cinebergen. Zij zijn al talrijk in aantal, maar zij zouden zich erop verheugen om van een nog grotere familie deel uit te maken. Aarzelt dus niet en geeft u op via info@cinebergen.nl. Ook de samenwerking met Stichting Behoud Zwarte Schuur, de eigenaar van ons onderkomen, is opperbest. Zij heeft niet geaarzeld om te investeren in de nieuwe verbouwing.

Maar onze grootste troeven blijven natuurlijk u, trouwe bezoeker van ons filmtheater, en de dynamische organisatie die Cinebergen zelf is. U wist al dat wij het mooiste theater van het land zijn; ik kan u verzekeren dat wij ook een van de meest harmonieuze en gedreven clubs van het land zijn. De meer dan 100 vrijwilligers bruisen van de energie en ideeën.

De Filmclub gaat haar vierde jaargang in. Er is nog plaats voor liefhebbers vanaf oktober. Inmiddels is een sterke educatiepoot in het leven geroepen die hard bezig is om plannen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs uit te werken, zonder de volwassenen daarbij uit het oog te verliezen.

Daarnaast zijn we begonnen te brainstormen over een tweede, kleinere zaal achter in de Zwarte Schuur, waarin klassiekers, prolongaties en kleine besloten voorstellingen kunnen plaatsvinden. De acht voorstellingen die we nu wekelijks hebben, zullen wellicht nog uitgebreid worden met bijzondere films in de middag voor een publiek dat liever ’s middags de deur uitgaat. En we buigen ons over een vaste wekelijkse kindervoorstelling.

Is er dan geen grens aan de groei?

Niet wat ons betreft, zolang onze activiteiten door hartstocht worden gevoed. Maar er ligt een reëel gevaar op de loer. Dat van roofbouw op een aantal mensen die de organisatie grotendeels schragen. Cinebergen zou zich tenminste een drietal professionele krachten moeten kunnen permitteren. Voorlopig is dat er nog maar één, aangevuld met wat vrijwilligersvergoedingen. Volslagen ontoereikend en onverantwoordelijk!

Bij deze doe ik daarom wederom een beroep op Gemeente, provincie en particulieren – we beschikken sinds kort over een ANBI status – om ons daarom zoveel mogelijk te steunen. Met vereende krachten blijven wij een oase in barre culturele tijden, waar je je zowel cultureel kunt laven als optimaal ontspannen.

Paul Hegeman (voorzitter)

Wat de programmering betreft zal het u opvallen dat er een flink aantal prolongaties in zijn opgenomen. Films als Borgman, Blue Jasmine en de Nieuwe Wildernis blijken ook bij ons zo succesvol te zijn dat eigenlijk alleen een extra, tweede zaal aan de overweldigende belangstelling kan beantwoorden. Die zaal kunnen we uiteraard alleen maar realiseren met uw hulp. We hebben daarvoor steun van alle kanten nodig. Onze ANBI status maakt het mogelijk om ons daarbij te steunen zonder kosten te maken. Durft u de grote stap niet aan, wordt of blijft dan Vriend van Cinebergen. Immers, hoe meer Vrienden we hebben, hoe meer initiatieven we kunnen ontplooien als een grootste voorpremière van de filmbelevenis van 2014: Die Andere Heimat, de maandelijkse klassieker, kinderfilms, documentaires, en onze eerste Film & Literatuur bijeenkomst. In het januarinummer meer over onze educatie activiteiten. En alvast fijne feestdagen boordevol filmgenot!

Paul Hegeman (voorzitter)

In het nieuwe jaar gaan we onverminderd voort op de ingeslagen weg. Voortaan zal er elke vrijdagmiddag om 14.30 uur een voorstelling geprogrammeerd worden. En vanaf 10 januari zal de koffie bij Cinebergen dankzij WMF, koffiebrander Peeze en enkele particuliere giften, van topniveau zijn. Waarom ik er zo’n schijnbaar onbeduidend detail uitlicht? Omdat Cinebergen meer dan louter een vertoningsplek voor kwaliteitsfilms een sociaal/culturele ontmoetingsplek wil zijn waar het voor een ieder goed vertoeven is. Waar gastvrijheid geboden wordt aan verwante organisaties, waar bruggen geslagen worden met andere (kunst)uitingen en waar genoeg warmte en inspiratie is om gezamenlijk snode plannen te smeden waarmee het leven van ons allen verrijkt kan worden. Ik verheug me op een gelukkig (film)jaar met u allen!

Rest zo’n 10.000 euro voor de enige culturele organisatie in Bergen die naast Kranenburgh elke dag haar poorten opent voor het publiek. Jongeren en ouderen worden er onderwezen in de praktijk en theorie van het filmmaken. Jongeren maken er kennis met film als kunstuiting – Film is ook kunst! – en ouderen hebben door Cinebergen weer de weg naar het grote doek terug gevonden. Binnen de hele organisatie is slechts één betaalde kracht in dienst die in feite een dubbele werkweek draait. En dat terwijl alleen al de programmering van een vergelijkbaar filmtheater in het land een fulltime baan is. Wat Cinebergen bereikt heeft, is te danken aan de pro-actieve houding en immense betrokkenheid van haar vrijwilligersbestand. Dat behoort 17 jaar na oprichting eindelijk eens gehonoreerd te worden.In het jaarlijks subsidieverzoek smeken wij al jaren steevast om meer steun, zodat wij met een extra vaste kracht de roofbouw op de dragende krachten van de organisatie kunnen voorkomen. Ook al is wat wij vragen bescheiden, het blijkt tegen dovemansoren gezegd!

Hoe zit het dan met de collega’s van Bergens nieuwe trots? Die krijgen in dezelfde nota jaarlijks een half miljoen toebedeeld, en ze mogen voor een kleine ton ook nog de diverse educatieactiviteiten coördineren. Een buitenproportionele verdeling, hoor ik u verzuchten. Cinebergen met een jaarlijkse subsidie van 2% van het budget van Kranenburgh. Maar daar houdt het niet bij op. Voor Kranenburgh is een prachtige weg geplaveid met parkeerplaatsen en al. Cinebergen is vanuit een particulier initiatief opgericht en heeft moeten knokken om de rieten tuinstoelen door echte bioscoopstoelen te kunnen vervangen. De weg naar de Zwarte Schuur doet aan de wegen in Oost-Congo denken. En heeft u wel eens een bordje in het centrum gezien dat de kant van ons filmtheater op wijst? Vanmorgen (maandag 13 januari) heb ik over dit alles mijn gram geuit bij burgemeester en wethouder. Begrip wordt wederom volop met de mond beleden, maar helaas is de eindconclusie weer hetzelfde liedje; “u hoeft in de komende 4 jaar niet op extra steun te rekenen. Maar wij kunnen u wel het adres van Taqa geven. En wie weet is er ergens een potje te vinden, mocht u Cinebergen gaan uitbreiden met een tweede zaal. Maar echt, U moet uw eigen broek ophouden”.

Gelukkig dat u, trouwe Cinebergenganger, ons daarbij helpt. Anders zouden wij al snel in onze blote kont lopen en is er weldra geen Cinebergen meer!

Paul Hegeman

Het is al eerder gezegd; haar magische eeuwenoude drempel maakt je tot een beter mens. Ben je die drempel eenmaal over, dan voel je onmiddellijk de behoefte om samen iets te delen, of de handen ineen te slaan. Dat geldt voor zowel de toeschouwers, workshopdeelnemers als medewerkers. Dat geldt voor de vaste aanhang, maar ook voor de nieuwkomer. Zelfs de muizen ontsnappen er niet aan. Je gooit elke aandrang tot rivaliteit en hebzucht van je af en je schuift maar al te graag op om ruimte te maken voor medestanders. Een toekomstvisie op Cinebergen die ik in juli 2012 schreef, vermeldt het volgende: “Cinebergen wil een bruisende ontmoetingsplek zijn, waar cultuurliefhebbers in de breedste zin zich welkom voelen. Waar over film en al datgene wat het medium losmaakt volop gediscussieerd kan worden, maar waar ook de mogelijkheid bestaat om het filmmaken zelf te leren en gezamenlijk relevante (film)projecten op te zetten. Kortom, Cinebergen wil de liefde voor de cinema en andere culturele uitingen blijvend stimuleren”. Ik zou de liefde voor het leven in al haar facetten daar nog aan toe willen voegen. Geweldig zoals ik op deze zonovergoten zondag de lentebries door mijn haar voel strijken, wanneer ik op de nieuw geasfalteerde Roodeweg richting de Zwarte Schuur zoef, op weg naar de middagvoorstelling.

Paul Hegeman

Afkomstig uit een land waar de filmcultuur nooit helemaal tot wasdom is gekomen, had ik al moeite te bevatten dat zelfs bij een stomme Belgische film uit 1913 niemand wegliep, ronduit verbijsterd was ik toen ik bij de daarop volgende Chaplin film het schaterlachen van kinderen hoorde. Die bleken ondanks het late tijdstip zeer rijk vertegenwoordigd te zijn en vermaakten zich kostelijk.  Een fenomeen dat in ons land totaal ondenkbaar zou zijn. Iets van dit mysterie werd opgehelderd toen de directeur van de Cinematheek me vertelde dat Italiaanse kinderen al op vroege leeftijd op school filmles krijgen. Film wordt hen dus in feite met de paplepel ingegeven.

Waarom vertel ik u deze anekdote? Omdat Cinebergen met ingang van de nieuwe jaargang wekelijks een kinderfilm in haar programma heeft opgenomen, die zowel op de zondag- als woensdagmiddag genoten kan worden. Neemt daarom uw kinderen of kleinkinderen bij de hand en spoort ze aan om nieuwe werelden te ontdekken. Want geen medium is daar zo geschikt voor als de cinema. De liefde daarvoor begint immers bij het zoveel mogelijk kijken daarnaar. Wat daarop volgt, de verschillende vormen van filmeducatie, komt een volgende keer aan bod. Want Cinebergen is meer gemotiveerd dan ooit om daar volop energie in te steken.

(Paul Hegeman)

Die weg impliceert niet alleen dat wij een bruisend filmtheater willen zijn waar het beste van de wereldcinema te genieten valt voor een even rijkgeschakeerd publiek als waaruit ons vrijwilligersbestand van 117 medewerkers is samengesteld. Wij willen, gedreven door hartstocht, een ondernemende organisatie zijn met een belangrijke sociaal-maatschappelijke functie. Het is niet voldoende om bij ons snel een filmpje te pakken, nee Cinebergen wil uitnodigen om van gedachten te wisselen over het leven in al die haar facetten welke een kwaliteitscinema kan oproepen. Een warme ontmoetingsplek moet zij zijn waar je kunt wegdromen, maar waar je eveneens je filmkennis kunt uitdiepen. Waar je krachten kunt bundelen om samen een film te maken (Cinebergen Producties). Of waar je je kunt verenigen om je de (eerste) beginselen van het filmmaken eigen te maken (Cinebergen Educatief). Waar je je kunt aansluiten bij bijzondere evenementen als Cinekid of de Kunst10daagse. Dat we in bovengeschetst streven op de goede weg zijn, werd bevestigd door het Juryrapport, dat in ongeveer gelijke bewoordingen Cinebergen prees. De immer zakelijk ingestelde Nederlander vroeg me na de prijsuitreiking onmiddellijk wat we nou aan deze prijs overhouden. Materieel gezien een mooi beeldje, een oorkonde en een fraaie lease auto voor 3 maanden. Immaterieel echter is de oogst veel rijker. De prijs betekent hopelijk voor hen die nog aarzelen een definitieve aanzet om ons te komen steunen. We kunnen nog vele ‘Vrienden van Cinebergen’ gebruiken.

Paul Hegeman

Waar staat uw Filmtheater in dat geheel? Op een (te) bescheiden positie; de filmtheaters trekken nog geen 9% van het totale filmbezoek. Daarbij komt nog dat de door Halbe Zijlstra en trawanten ingezette kaalslag van de culturele sector ook de filmtheaters danig parten heeft gespeeld. Personeel is ontslagen of in werkuren gekort. En het bedrijfsleven biedt vooralsnog weinig soelaas.